Bakteriler ve Özellikleri

a)Yapıları ve Özellikleri

- Çeşitleri ve sayıları çok fazladır.

- Toprağın derinliklerinde, tatlı ve tuzlu sularda, ölüler üzerinde, canlı vücutlarında, buzullarda ya da kaplıcalarda bakterilere rastlanabilir.

- Hücre zarlarının üzerinde; protein yağ ve karbonhidrat yapılı hücre çeperi bulundururlar.-Prokaryot hücreler oldukları için, bulundurdukalrı tek organel ribozomdur.

- Kalıtım maddesi çekirdek alanı denilenkısımda bulunan halkasal yapıdaki DNA molekülüdür. DNA'ları proteinle kaplı değildir. ve sitoplazmada dağınık olarak bulunur. RNA'ları da vardır.

- Bakteri sitoplazmasında ana DNA'dan farklı olarak sayıları 1-10 arasında değişen küçük DNA'lar vardır. Bunlara plazmit denir. plazmitlerin üremeyle ilgisi yoktur. ancak canlının antibiyotiğe ya da bazı kimyasal yapılara dirançli olma özelliğini taşır.

- Bakteriler solunumlarına göre 4 gruba ayrılır.

1)Aerob bakteriler: Bu bakterilerde hücre zarının kıvrımları olan mezozom bulunur. Mezozomlarda solunum için gerekli ETS enzimleri vardır. Yapılan kıvrımlarla zar yüzeyi genişletilmiş ve enzim miktarı artırılmıştır.

2)Anaerob bakteriler: Sadece oksijensiz ortamda yaşayıp üreyebilen bakterilerdir.

3)Geçici aerob bakteriler: Normalda oksijensiz ortamları seçen ama oksijenli ortamda da yaşayabilen bakterilerdir.

4)Geçici anaerob bakteriler: Normalda oksijenli ortamları seçen ama oksijensiz ortamda da yaşayabilen bakterilerdir.

- Bakterilerin uygun olmayan koşullara uyumu endospor'la sağlanır. Yüksek sıcaklık gibi olumsuz koşullarda bakteriler, hücre içindeki suyu kaybederek metabolizmalarını yavaşlatır, hücre ortasında toplanan hayatsal yapıların etrafını kalın bir çeperle çevirerek dayanıklı yapılar oluştururlar. Şartlar normale döndüğünde bakteriler yeniden eski yapılarına dönerler.

- Üremeleri iki şekilde olur:

Bakterilerde Eşeysiz üreme

*Uygun ortam koşullarında gerçekleşir.

*DNA'ların eşlenip, sitoplazmalarının ikiye bölünmesiyle bir hücreden iki hücre oluşur.

*Oluşan bakterilerin genetik yapıları birbirinin aynısıdır.

Bakterilerde Eşeyli üreme

*Bakteriler yanyana gelerek sitoplazmik köprü yardımıyla gen değişimini sağlarlar. Bu olaya konjugasyon adı verilir.

*Konjugasyon ile bakteriler arasında kalıtsal çeşitlilik sağlanır.

*Dayanıklı bireyler ortaya çıkar.

- Beslenmelerine göre ikiye ayrılırlar:

1)Ototrof bakteriler: İnorganik maddelerden organik maddeler üretebilen bakterilerdir. Bu olay sırasında kullandıkları enerji çeşitine 2'ye ayrılırlar.

a)Fotoototrof bakteriler: Besin üretiminde ışık enerjisini kullanırlar. sitoplazma içine dağılmış klorofil moleküllerine sahiptirler.

b)Kemoototrof bakteriler: İnorganik maddelerin oksitlenmesiyle elde ettikleri enerjiyi kullanarak organik madde üretirler. Bu nedenle oksijensiz ortamda yaşayamazlar. doğadaki madde döngüsünde önemli rol oynarlar.

2)Heterotrof bakteriler: Aminoasit, glikoz gibi monomerleri sentezleyemeyip, hazır olarak dışarıdan alan bakterilerdir. İki grupta inclenir.

a)parazit bakteriler: Sindirim enzimleri bulunmaz. Gerekli olan maddeleri başka canlılardan alırlar. Bu sırada sayıları artar ve canlıya zarar verirler. Bu tip hastalık yapıcı bakterilere patojen bakteriler denir. Patojen bakterilerde genellikle hücre çeperinin dışında kapsül bulunur.

b)Saprofit bakteriler(ayrıştırıcılar-çürükçülller): Enzim sistemleri iyi gelişmiştir, hücre dışına enzim salgılayarak organik molaküllerin inorganik moleküllere dönüşümünü sağlarlar. Çürümeye neden olduklarından madde döngüsünd önemli rol oynarlar.

- Bakteriler şekillerine göre dört grupta incelenir:

1)Koküsler: Küre şeklinde bakterilerdir. Koloni oluşrurlar.

2)Basiller: Çubuk şeklindeki bakterilerdir. Aktif ahreketi sağlayan kamçı bulundurabilirler.

3)Spirillumlar: Burgu şeklindeki bakterilerdir. Kamçı bulundurabilirler.

4)Vibriolar: Virgül şeklindeki bakterilerdir.

-Gram boyasıyla boyanmalarına göre ikiye ayrılırlar:

1)Gram pozitif(+) bakteriler: Gram boyasıyla boyanabilirler. Mor renkte görünürler.

Gram negatif(-) bakteriler: Gram boyası ile boyanmazlar. Çünkü çeperlerinin dışında kapsül bulundururlar. Pembe renkli görünürler.

Bakterilerin Önemi ve İnsan Sağlığıyla İlişkisi

-Bakterilerin genel olarak kapsül taşıyanı hastalık yapıcıdır. Bu tip bakteriler patojendir ve parazit beslenirler.

Bakterilerin üremelerinin durdurulması ve yok edilmeleri için antibiyotiklerden yararlanılır. Ancak gereken şekilde kullanılmaz ve dikkat edilmezse bakteriler bu antibiyotiklere direnç kazanabilirler. Bu durumda antibiyotik bakterilere etki edemez. Bu da hastalığın tedavisini güçleştirir.

- Bazı bakteriler üzerinde yaşadığı canlıya zarar vermez, aksşne yarar sağlar.

- Hastalıklardan korunmayı sağlayan aşı ya da tedavide kullanılan serum eldesinde de bakterilerden yararlanılır.

- Yoğurt, peynir, sirke, turşu gibi maddelerin üreitminde de bakteriler kullanılmaktadır. Bu sayede bakterilerden ekonomik alanda da yararlanılmış olur.

- Biyolojik mücadele sırasında da zararlıları yok edebilmek için bakteriler kullanılır.

- Saprofit bakteriler organik artıkları ayrıştırarak doğaya yeniden kazandırırlar. Bu da doğaldenge için çok önemlidir.

- Kemosentez yapan bakterilerin faaliyetleri sonucu ortamdaki amonyak gibi zararlı maddeler ortadan kalkar ve bitkilerin ihtiyacı olan tuz oluşur.

- Kısa sürede çoğalmaları ve DNA'larının protein bir kılıfla çevrili olmayıp açıkta bulunması nedeniyle hücre metabolizması ve moleküler biyoloji ile ilgili çalışmalarda kullanılır.