Ad Tamlamaları

Ad (İsim) Tamlamaları

İki ya da daha çok adın belirli kurallara göre yan yana gelmesiyle oluşan söz öbeğine ad tamlaması denir.

Ad tamlamalarında ilk sözcük tamlayan, ikinci sözcük tamlanandır.

Ad tamlamaları, tamlama eklerini alıp almamaları bakımından dört grupta incelenir.

Belirtisiz Ad Tamlaması

Böyle tamlamalarda tamlayan hiçbir ek almaz; tamlanan ise iyelik "-ı,-(s)ı" alır.

Örnek:
şarkı sözü
yurt özlemi

Belirtisiz ad tamlamalarında araya sözcük girmez.

Belirtili Ad Tamlaması

Belirtili ad tamlamalarda tamlayan sözcük, ilgi eki "-ın, -(n)ın", tamlanan ise iyelik eki "-ı, -(s)ı" alır.

Örnek:
leyleklerin göçü
Akdeniz'in suları

Belirtili ad tamlamasında tamlayan ile tamlanan arasına sözcükler girebilir.

Akdeniz'in (tamlayan) mavi (sıfat) suları (tamlanan) gibi...

Zincirleme Ad Tamlaması

En az üç adla kurulan, tamlayanı ya da tamlananı ad tamlaması şeklinde olan tamlamalardır.

Örnek:
Resim sanatının incelikleri
Dış kapının mandalı
Okulun kapısının kolu
Öğrencilerin ders kitapları

UYARI: "Karadeniz'in hırçın dalgaları" ifadesi zincirleme ad tamlaması sayılmaz. Çünkü bu ifadelerde üç ad yoktur. Tamlayanı ile tamlananı arasına ya da tamlamanın başına sıfat almış ifadelere karma tamlama denir.

Takısız Ad Tamlaması

Takısız tamlamalarda tamlayan ve temlanan tamlama eklerini ek almaz. Takısız tamlamalarda bir adın neyden yapıldığı veya neye benzediği anlatılır.

Örnek:
HAMMADDE-ÜRÜN İLİŞKİSİ
yün çorap
keten gömlek
bakır kazan
demir masa

BENZEYEN-BENZETİLEN İLİŞKİSİ
tilki çocuk
arslan asker
elma yanak
bal dudak

UYARI: Bazı dilbigisi yazarları takısız tamlamaları sıfat tamlaması gibi değerlendirirler. Takısız tamlamalarda tamlayan tek başına bir ad iken, sıfat tamlamalarında tamlayanı ad değildir.